Tên di sản : Nhà thờ và Lăng mộ Đề đốc Lê Văn Điếm
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4093/QĐ-UBND
Giới thiệu
Kiến trúc nhà thờ:
Nhà thờ Đề đốc Lê Văn Điếm nằm ở trung tâm làng Bồng Trung xã Vĩnh Tân, huyện Vĩnh Lộc, được bao bọc bởi làng xóm trù phú là quê hương của lãnh tụ phong trào cần vương chống Pháp nổi tiếng Tống Duy Tân. Tuy Lê Văn Điếm là người nhập cư đến làng Bồng Trung nhưng khi lớn lên đã bị triều đình bắt lính, với tinh thần dũng cảm và có sức khỏe hơn người nên ông đã lập được nhiều chiến công và được thăng đến chức Đê đốc hộ thành Nam Định. Trước hoàn cảnh đất nước bị xâm lăng triều đình phong kiến suy yếu cho nên lần lượt các vùng của đất nước ta đã bị giặc Pháp đô hộ. Nhà thờ làm theo kiểu biến thể vì kèo truyền thống gồm có 2 gian 3 vì kèo suốt gác Tránh; cửa kiểu ba nô, tường hồi bít đốc. Kích thước nhà dài 4,8m, rộng 3,1m, hiên rộng 0,9m; hiên được đổ mái bằng, phía ngoài được bắn tôn rộng 0,7m để tránh mưa tạt vào hiên. Nhà thờ là nơi con cháu cụ và nhân dân về tưởng nhớ về người con của quê hương mỗi khi giỗ, tết.
Sân nhà thờ được lát gạch đất nung kích thước (20cm x 20cm), có tường bao nhỏ xung quanh.
Bài trí thờ:
Trong nhà thờ hiện nay chỉ duy nhất một hương án bằng gỗ thờ Đề đốc Lê Văn Điếm do ông Lê Văn Lý là hậu duệ của cụ trông nom và thờ tự. Bàn thờ được bài trí Bài vị, bát hương, kiếm thờ, mâm bồng, hộp đựng sắc phong và một Số đồ thờ khác.
Lăng mộ:
Lăng mộ của cụ Đề đốc Lê Văn Điếm nằm ở xứ đồng “Cọ Dầu” đầu làng Bồng Trung cạnh Quốc lộ 217, trước đây được đắp đất. Năm 2010, được sự đồng ý của các cấp chính quyền địa phương cùng với lòng hảo tâm của con em địa phương đã đóng góp tiền của, tôn tạo lại lăng mộ cụ bằng vật liệu đá xanh khai thác tại địa phương. Kiến trúc lăng mộ theo kiểu nội Công ngoại Quốc (IBS) có tổng diện tích là 300m, riêng phần của khuôn viên lăng mộ là 150m2.Về cấu trúc khu lăng mộ được cấu trúc thành hai phần:
Khuôn viên lăng một phần tường hoa cao 0,8m, tường cao 0,6m; Ô thoáng cao 0,1m, lan can dày 0,1m, rộng 0,22m. Không gian kiến trúc của khu lăng mộ gồm các hạng mục: Cổng gồm hai cột nanh cao 3,14m, vuông 26cm, đế cổ bông, vuông 45cm, cao 50cm, chạm hoa lá cách điệu, chân đế chạm nổi hoa văn kỷ hà, trên cổ bông có ba gờ, trên đỉnh chạm hình chim phượng lật, tiếp đến là sân dài 10m, rộng 2m, tiếp nữa là bức Bình phong được làm theo kiểu cuốn thư, phía trên chạm nổi họa tiết hoa lá cách điệu hai bên và hoa văn sóng cuộn; phần diềm trang trí họa tiết hoa văn chữ triện hai bên cuốn thư một bên là gươm và bên kia là bút họa tiết xung quanh là hoa chanh, chính giữa là hoa hồng xen kẽ hoa lá cách điệu. Phần trung tâm của Bình phong gồm 4 chữ Hán (chữ quốc ngữ bên cạnh Điếm bất ly Nam) xung quanh là hoa văn kỷ hà, phía dưới là hoa lá cách điệu xoải cánh rộng ra đỡ phần chữ Hán phía trên; xung quanh là hoa văn chữ triện, dưới cùng trang trí hoa văn dây leo cách điệu. Phân bệ trang trí hoa văn hình cánh sen xen kẽ hoa lá cách điệu, dưới cùng là hoa văn chữ triện. Qua bức bình phong là khoảng sân dài 10m, rộng 2m đến phần mộ chính.
Cấu trúc lăng mộ:
Đế mộ: gồm có 9 bậc phần diềm đục nổi hoa văn dây leo cách điệu; mộ được bao quanh bằng những phiến đá ghép lại với nhau, lan can được chạm hình dây leo cách điệu xen kẽ các trụ vuông cao 0,8m các trụ được trang trí theo đề tài tùng, cúc, trúc, mai tượng trưng cho 4 mùa.
Nhà mộ: gồm có 4 cột tròn đỡ toàn bộ phần mái, mỗi cột chạm nổi một con rồng cuộn quanh trong tư thế chầu vào, bát đấu trên cùng làm hình cánh sen đỡ phần khung mái; khung và diềm cũng được tạo tác hoa văn dây leo và hoa lá cách điệu. Hệ thống mái gồm có hai lớp: lớp dưới gồm 4 mái các góc đều cong có đầu đao, mái làm theo kiểu ngói âm dương. Phần cổ diêm có 4 trụ đỡ mái các trụ này vuông trang trí họa tiết hoa văn tùng, cúc, trúc, mai. Phía ngoài còn có 4 trụ lửng, các trụ này được trang trí hoa lá cách điệu. Phần thân giữa các trụ mỗi phía có một mảng chạm khắc đề tài trang trí là tùng, cúc, trúc, mai. Mái trên cũng được làm theo kiểu ngói âm dương, 4 góc có 4 kìm họa tiết hoa văn sóng nước; nổi lên cao nhất chính giữa là bầu rượu.
Trong nhà mộ có một bát hương đá to chạm hoa văn hình cánh sen có hai tại ôm lấy bát hương. Phía sau là bia mộ, bia được làm diềm xung quanh đề tài trang trí là hoa văn dây leo và hoa lá cách điệu; thân bia có chữ Hán bên cạnh đề chữ Quốc ngữ Lăng mộ Đề đốc Lê Văn Điếm.
Lăng mộ Đề đốc Lê Văn Điếm là một công trình kiến trúc đá mới được tôn tạo, kiến trúc theo kiểu lăng mộ của các quận công trước đây. Lăng mộ là Công trình của quê hương, nơi lưu giữ hồn cốt của cụ mà toàn Đảng, toàn dân xã Vĩnh Tân đã xây dựng làm nơi an nghỉ cuối cùng của cụ Lê Văn Điếm.
Những hiện vật có trong di tích:
Hiện vật cổ:
Hiện vật gỗ: 01 hương án; 01 hòm đựng sắc phong; 03 đài nước; 01 mâm bồng; 02 ống hương hoa; 01 bệ long ngai; 02 kiếm thờ.
Hiện Vật gốm sứ cổ: 01 bát hương.
Hiện vật đá cổ: 01 con giống.
Hiện vật giấy (niên hiệu Tự Đức): 08 bằng cấp; 04 chế biểu của vua.
Hiện vật mới: 01 bát hương sứ; 01 bát hương đá.